Onderzoek in Wilrijk wijst uit: ‘Slechts één op vijf heeft baat bij antibiotica’
WILRIJK – Mensen met een acute hoest trekken naar de huisarts, die vervolgens veel te vaak antibiotica voorschrijft. Uit een grootschalig onderzoek blijkt dat hoogstens één op de vijf patiënten baat heeft bij antibiotica. Dokter Greet Ieven (foto UA) van de Universiteit Antwerpen campus Drie Eiken in Wilrijk en adjunct-hoofd klinologische biologie aan het Universitair Ziekenhuis, zegt bij de start van de ‘World Antibiotic Awareness Week: ‘Bijna de helft van de lage-luchtweginfecties heeft een virale oorzaak terwijl antibiotica niet werkt tegen virussen.’
Acute hoest is een van de meest voorkomende redenen voor huisartsen om antibiotica voor te schrijven, geneesmiddelen die enkel werken tegen bacteriën. Omwille van praktische redenen was het tot op heden niet haalbaar, noch betaalbaar, om bij al deze patiënten microbiologisch onderzoek uit te voeren om de ziekteverwekkers te identificeren. Daarom wist de wetenschap weinig over de precieze oorzaken van lage-luchtweginfecties in de huisartspraktijk. Daar brengt een grootschalig Europees onderzoek verandering in. Zestien huisartsenonderzoeksnetwerken in dertien Europese landen onderzochten gedurende drie opeenvolgende winterperiodes 3 104 volwassen patiënten. Hierbij werden steeds op dezelfde manier stalen genomen op de dag van de consultatie en vier weken later. Al deze stalen werden in het laboratorium Microbiologie van UAntwerpen verzameld en in samenwerking met twee laboratoria uit Nederland onderzocht op de aanwezigheid van virussen en bacteriën die luchtweginfecties kunnen veroorzaken. Van de gevonden bacteriën werd ook nagegaan of ze resistent waren aan bepaalde antibiotica.
Bij één op vijf van deze patiënten (21 procent) werd één van de klassieke, gekende bacteriën gevonden als oorzaak van de luchtweginfectie. Bij vijf procent van de patiënten ging het om de belangrijkste bacteriële verwekker: Streptococcus pneumoniae of de pneumokok. Bij de 141 patiënten met een longontsteking was dat negen procent. Resistentie van deze pneumokokken tegenover penicilline blijft zeer laag in alle Europese landen. Deze bevindingen ondersteunen de campagnes om het gebruik van antibiotica te beperken en de richtlijnen om amoxicilline voor te schrijven als antibiotica wel echt nodig zijn.
Een virale oorzaak werd vastgesteld bij bijna de helft van de patiënten: voornamelijk rhinovirussen, die vooral aan de basis liggen van verkoudheden, influenza of griepvirus en coronavirussen, eveneens belangrijke oorzaken van bovenste luchtweginfecties. Dokter Samuel Coenen (UAntwerpen, Vaccin en Infectieziekten Instituut): ‘Hoewel het in de dagelijkse huisartsenpraktijk moeilijk blijft om virale van bacteriële infecties te onderscheiden, toonde eerder onderzoek bij dezelfde patiënten al aan dat de voordelen van een behandeling met antibiotica niet opwegen tegen de nadelen. Worden toch antibiotica voorgeschreven, dan bevelen de Belgische richtlijnen terecht het penicillinederivaat amoxicilline aan.’
Dit onderzoek werd gefinancierd door de Europese Commissie en het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek. Het stond onder leiding van professor dokter Herman Goossens (UAntwerpen): ‘Dit is het grootste onderzoek ooit bij patiënten met acute hoest, waarbij massaal antibiotica wordt voorgeschreven, ondanks de resultaten van onze Europese studie. Ons land is een van de koplopers van antibioticagebruik in de eerste lijn en wij zijn de Europese kampioen van het chinolone-gebruik voor behandeling van lage-luchtweginfecties. Er zal meer nodig zijn dan jaarlijkse campagnes om dit te stoppen.’ (EM)