Schade aan vegetatie kan het uitzicht van alpenweiden veranderen
WILRIJK – Eén enkel klimaatextreem heeft verregaande gevolgen. Schade aan alpenvegetatie op korte, maar ook op langere, termijn, kan het uitzicht van alpenweiden veranderen. Dat ontdekte een team van Antwerpse en Zwitserse wetenschappers onder leiding van Hans De Boeck, ecoloog aan de UAntwerpen op Campus Drie Eiken in Wilrijk.
De zomer van 2018 was alweer uitzonderlijk warm en droog in grote delen van Europa. Dit was niet alleen zo bij ons, maar ook in berggebieden. Dat is leuk voor toeristen ter plekke, maar nadelig voor de gletsjers, die alweer terrein moesten prijsgeven. Ook de planten hoog in de bergen ondervinden invloed van dit uitzonderlijke weer.
De aanhoudende klimaatverandering wordt gekenmerkt door een relatief bescheiden stijging van de wereldwijde oppervlaktetemperatuur, maar dit heeft wel geleid tot een veel sterkere toename van het aantal hittegolven. Klimaatextremen kunnen van grote invloed zijn op plantengemeenschappen en ecosystemen. Hitte en droogte kunnen resulteren in een verminderde primaire productiviteit, veranderde community-samenstelling en zelfs systeemstatusverschuivingen, met effecten van de combinatie van warmte en droogte die over het algemeen de som van hun individuele impact overschrijdt. Sommige van deze effecten manifesteren zich op de korte termijn, maar vertraagde reacties die ecosystemen beïnvloeden na het einde van de initiële extreme, verouderde, effecten worden ook vaak waargenomen.
Samen met Zwitserse collega’s bestudeerden onderzoekers van de Universiteit Antwerpen welke impact hittegolven en droogte hebben op de alpenvegetatie, zowel op korte als langere termijn. Enkele jaren geleden stelden ze delen van een alpengrasland bloot aan een zeventien dagen durende periode van extreme warmte, door ze tijdelijk van hoog in de bergen (Furkapas) naar beneden in de Rhonevallei te transporteren. Hans De Boeck: ‘Deze ‘hittegolf’ werd dan gecombineerd met ofwel normale regenval ofwel droogte. De ogenblikkelijke effecten waren duidelijk: de planten bleven normaal groeien wanneer er genoeg water was, maar in combinatie met droogte kregen ze te maken met sterk verhoogde stress.’
De onderzoekers keerden de volgende jaren terug om te bestuderen hoe het alpengrasland zou herstellen van de eerder waargenomen stress. ‘Het blijkt dat zelfs twee jaar na het klimaatextreem de effecten ervan nog altijd speelden. Hoewel de planten even snel groeiden als voordien, waren er meer onbegroeide plekken en was de hoeveelheid kruidachtige planten afgenomen en die van grassen toegenomen. Deze grassen hebben het extreem beter overleefd en konden de initiële voorsprong de volgende jaren consolideren. Dat wil ook zeggen dat bij een volgende droge hittegolf deze ‘nieuwe’ alpengraslanden mogelijk meer resistent zijn dan de originele.’
Of alpenweiden inderdaad minder kleurrijk zullen worden in de toekomst omdat kruiden verdwijnen en grassen toenemen, hangt ook af van andere factoren. Maar dat klimaatextremen significante en langdurige effecten kunnen hebben, ook hoog in de bergen, is duidelijk. De resultaten van het onderzoek werden onlangs gepubliceerd in het vaktijdschrift Frontiers in Plant Science. Op de foto van UAntwerpen ziet men onderaan een plot, waar de bedekking twee jaar na de hitte en droogte nog niet was hersteld. (EM)